Rynek mocy to system wprowadzony w Polsce w celu zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej. Jego zadaniem nie jest sprzedaż samej energii, lecz wynagradzanie gotowości do jej wytwarzania w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania lub zagrożenia niedoborem mocy. Mechanizm ten ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, ale wpływa również na rachunki za prąd, zwłaszcza w przypadku firm.
Czym jest mechanizm rynku mocy?
Rynek mocy to rozwiązanie, które:
- gwarantuje dostępność mocy w systemie elektroenergetycznym,
- zapewnia finansowanie dla elektrowni, które deklarują gotowość do produkcji prądu,
- działa równolegle do rynku energii – firmy wytwarzające energię są wynagradzane nie tylko za faktyczną sprzedaż energii, ale też za samą gotowość jej dostarczenia.
W praktyce oznacza to, że niektóre jednostki wytwórcze (np. bloki węglowe, gazowe, elektrownie szczytowo-pompowe) otrzymują wynagrodzenie za pozostawanie w stanie gotowości – nawet jeśli nie są uruchamiane.
Dlaczego powstał rynek mocy?
Mechanizm został wdrożony w 2021 roku w odpowiedzi na:
- rosnące ryzyko niedoborów mocy,
- wyłączanie starych bloków węglowych,
- wzrost udziału niestabilnych źródeł OZE (fotowoltaika, wiatr),
- potrzebę zapewnienia elastyczności i stabilności systemu.
Celem rynku mocy jest zmniejszenie ryzyka blackoutu i utrzymanie rezerw mocy, szczególnie w okresach szczytowego zapotrzebowania – np. zimą rano lub latem przy upałach.
Kto finansuje rynek mocy?
Koszt mechanizmu rynku mocy ponoszą wszyscy odbiorcy energii elektrycznej w Polsce – zarówno gospodarstwa domowe, jak i firmy. Jest on doliczany do rachunku w postaci opłaty mocowej.
Wysokość opłaty zależy od:
- profilu zużycia energii,
- liczby godzin poboru w ciągu doby,
- dla firm – także od wielkości poboru i charakterystyki taryfy.
Ile wynosi opłata mocowa?
W 2025 roku stawki opłaty mocowej przedstawiają się następująco:
- dla gospodarstw domowych: od 2,66 zł do 12,87 zł miesięcznie,
- dla firm: stawka zmienna naliczana za każdą zużytą MWh w dni robocze w godzinach 7:00–22:00.
Przykładowo: firma zużywająca 100 MWh miesięcznie może zapłacić nawet ponad 1000 zł opłaty mocowej. Dla dużych odbiorców jest to istotny składnik kosztów energii.
Jak działa rynek mocy w praktyce?
Co roku odbywają się aukcje mocy, na których:
- wytwórcy deklarują dostępność do dostarczenia określonej mocy w określonych godzinach,
- PSE (operator systemu przesyłowego) wybiera oferty, które zapewniają równowagę systemu,
- wybrane jednostki otrzymują kontrakty mocowe – wynagrodzenie za gotowość.
Dodatkowo, w sytuacjach zagrożenia niedoborem mocy, operator może uruchomić jednostki objęte kontraktem – są one zobowiązane do rozpoczęcia produkcji.
Czy rynek mocy wpływa na ceny prądu?
Tak. Koszt opłaty mocowej jest doliczany do całkowitej ceny energii, co szczególnie dotkliwie odczuwają firmy. W wielu przypadkach stanowi on nawet 5–10% końcowego rachunku. W połączeniu z rosnącymi kosztami CO₂, podatkami i opłatą OZE, mechanizm ten zwiększa presję kosztową dla przedsiębiorców.
Jak firmy mogą ograniczyć skutki rynku mocy?
- Zoptymalizować zużycie energii w godzinach szczytowych (7–22).
- Zainwestować w magazyny energii, które pozwolą odciążyć pobór w kluczowych godzinach.
- Wziąć udział w programie DSR, który nagradza redukcję zużycia.
- Analizować profil zużycia energii, by dopasować taryfę do realnych potrzeb.
- Negocjować kontrakty z dostawcami energii, z uwzględnieniem opłat dodatkowych.
Dlaczego rynek mocy jest ważny dla firm?
Dla firm rynek mocy to nie tylko dodatkowy koszt – to również impuls do szerszego spojrzenia na strategię energetyczną przedsiębiorstwa. Umiejętne zarządzanie poborem mocy i uczestnictwo w nowych mechanizmach rynkowych (DSR, magazyny, OZE) mogą przynieść realne oszczędności i poprawić konkurencyjność na rynku.